Пра што распавядаюць камяни?
Вольгу Іванаўну Праневіч, выкладчыцу беларускай мовы і літаратуры з першай школы Новалукомля, добра ведаюць на Чашніччыне як творчага педагога. Цікавіцца краязнаўствам. Гады два таму вучні пад яе кіраўніцтвам правялі даволі грунтоўнае даследаванне на тэму «Дыялектныя словы і абласныя гаворкі». Работа ўдзельнічала ў абласным конкурсе і атрымала першае месца. Тагачасныя пераможцы ўжо скончылі школу, кожны з іх выбраў свой шлях у жыцці. А настаўніца ўсё не можа забыць іх апантанасць, любоў да бацькаўшчыны. Асабліва вылучаўся Яўген Акуліч, зараз студэнт БНТУ.
Вучні пайшлі — ідэі засталіся. Новы пошук Вольга Іванаўна распачала з шасцікласнікамі. Настаўніца прапанавала рабятам заняцца каменнем. Асабліва шчыра адгукнуліся Лія Врублеўская і Дзіма Шам. Зразумела, збіраць вялізныя валуны з палёў яны не думалі. Мэтай юных даследчыкаў быў збор легенд і паданняў пра найбольш адметныя з іх. Нарэшце ў юных краязнаўцаў атрымалася вельмі цікавая работа. Матэрыялы шукалі ў гутарках са старажыламі, інтэрнэце, чыталі шмат літаратуры.
Даследаванне пачалося з агромністага каменя, што ляжыць непадалёк ад школы, на развілцы сцяжынак. Па легендзе, якую ўдалося пачуць, гэты рарытэт пад адкрытым небам мясцовыя жыхары заўсёды лічылі сімвалам багацця і шчасця. Можа, і нездарма. Менавіта новалукамчане выпрацоўваюць адну з самых вялікіх у свеце каштоўнасцей — электраэнергію.
Незвычайны валун ёсць у канцы вуліцы Набярэжнай. Яго паверхня нібы пакрытая слядамі ад перавязкі. Па легендзе гэты камень калісьці ўбачыў асілак. Велікан вельмі спадабаўся яму, і чалавек вырашыў забраць камень з сабой. Абвязаў цяжкую ношу вяроўкамі і панёс. Але хутка не вытрымала мацаванне. Рухнуў камень на зямлю. І сказаў тады асілак: «Быць тут гораду!» Словы яго спраўдзіліся.
А ля вёскі Вал ёсць камень, якому прыпісваюць гаючую славу. У камяні —невялікае паглыбленне. Кажуць, след Бога. У старадаўнія часы пасля дажджу з гэтай шчыліны бралі ваду і паілі ёй хворых дзяцей.
Юныя краяведы апісалі ў сваім даследаванні таксама вядомы Змееў камень, каменныя крыжы на тэрыторыі раёна, расказалі аб выкарыстанні камянёў у быце жыхароў Чашніччыны. У абласным конкурсе «Таямніцы малой радзімы» рабоце новалукамчан прысуджана другое месца ў намінацыі «Легенды». Узнагародай для Ліі і Дзімы стала паездка ў Нацыянальны дзіцячы цэнтр «Зубронак», з якога яны не так даўно вярнуліся. Адпачынак, як і конкурс, вучням вельмі спадабаўся. Разам з Вольгай Іванаўнай збіраюцца і далей працаваць у гэтым напрамку, каб зноў знаходзіць і перамагаць.
Ірына Торбіна.
